微分積分学 確率・統計

ベータ関数の基本的な性質!複数の積分表示や関係式について

記事内に広告が含まれています。

ふゅか
ベータ関数って聞いたことある?
はるか
うん、あるよ。基本的な特性は知ってる。

ベータ関数とは

ベータ関数 \( B(x, y) \) は次のように定義されます。 \[ B(x, y) = \int_0^1 t^{x-1} (1-t)^{y-1} \, dt \]
ガンマ関数を用いると、このベータ関数は次のように表せます。\[ B(x, y) = \frac{\Gamma(x) \Gamma(y)}{\Gamma(x + y)} \]

ガンマ関数の表示

ガンマ関数の定義より、ガンマ関数の積を計算します。

\[ \Gamma(x) \Gamma(y) = \left( \int_0^\infty s^{x-1} e^{-s} \, ds \right) \left( \int_0^\infty t^{y-1} e^{-t} \, dt \right) \]

変数変換 \( s = uv \) および \( t = u(1-v) \) を使用して置換積分を行います。

\[ \Gamma(x) \Gamma(y) = \int_0^\infty \int_0^\infty s^{x-1} t^{y-1} e^{-(s+t)} \, ds \, dt \]

ここで、 \( s = uv \) と \( t = u(1-v) \) を用いると、

\[ ds \, dt = u \, du \, dv \]

したがって、積分の範囲は \( s \ge 0 \), \( t \ge 0 \), つまり \( u \ge 0 \), \( 0 \le v \le 1 \) です。

これをガンマ関数の積分に変換します。

\[ \Gamma(x) \Gamma(y) = \int_0^\infty \int_0^1 (uv)^{x-1} (u(1-v))^{y-1} u^2 e^{-u} \, dv \, du \]

積分の内部を整理すると、

\[ \Gamma(x) \Gamma(y) = \int_0^\infty u^{x-1} u^{y-1} u e^{-u} \, du \int_0^1 v^{x-1} (1-v)^{y-1} \, dv \]

\[ \Gamma(x) \Gamma(y) = \int_0^\infty u^{x+y-1} e^{-u} \, du \int_0^1 v^{x-1} (1-v)^{y-1} \, dv \]

この積分を解くと、次のようになります、

\[ \int_0^\infty u^{x+y-1} e^{-u} \, du = \Gamma(x + y) \]

\[ \int_0^1 v^{x-1} (1-v)^{y-1} \, dv = B(x, y) \]

したがって、

\[ \Gamma(x) \Gamma(y) = \Gamma(x + y) B(x, y) \]

これを解くと、

\[ B(x, y) = \frac{\Gamma(x) \Gamma(y)}{\Gamma(x + y)} \]

これにより、ベータ関数がガンマ関数の積として表されることが示された。

ベータ関数の関係式

  1. \( B(x, y) = B(y, x) \)
  2. \( xB(x, y+1) = yB(x+1, y) \)
  3. \( B(x, y) = B(x+1, y) + B(x, y+1) \)
  4. \( (x + y) B(x+1, y) = x B(x, y) \)
  5. \(B(x, x) = 2^{1 - 2x} B\left(\frac{1}{2}, x\right)\)

\( B(x, y) = B(y, x) \)

置換 \( t = 1 - u \) を行います。このとき \( du = -dt \) となります。

\[ B(x, y) = \int_0^1 t^{x-1} (1-t)^{y-1} \, dt \] \[ u = 1 - t \] と置換すると、 \[ t = 1 - u \] \[ dt = -du \]

積分の範囲は次のように変わります。

  • \( t = 0 \) のとき \( u = 1 \)
  • \( t = 1 \) のとき \( u = 0 \)

したがって、 \[ B(x, y) = \int_1^0 (1-u)^{x-1} u^{y-1} (-du) \] \[ = \int_0^1 u^{y-1} (1-u)^{x-1} \, du \] \[ = B(y, x) \]

 \( xB(x, y+1) = yB(x+1, y) \)

ベータ関数の定義は次の通りです。
\[ B(x, y) = \frac{\Gamma(x) \Gamma(y)}{\Gamma(x+y)} \]

ガンマ関数の性質より、 \[ \Gamma(x+1) = x \Gamma(x) \]

\[ B(x, y+1) = \frac{\Gamma(x) \Gamma(y+1)}{\Gamma(x+y+1)} \] \[ B(x+1, y) = \frac{\Gamma(x+1) \Gamma(y)}{\Gamma(x+y+1)} \]

ガンマ関数の性質を用いて、 \[ \Gamma(y+1) = y \Gamma(y) \] \[ B(x, y+1) = \frac{\Gamma(x) y \Gamma(y)}{\Gamma(x+y+1)} \] \[ B(x+1, y) = \frac{x \Gamma(x) \Gamma(y)}{\Gamma(x+y+1)} \]

したがって、 \[ x B(x, y+1) = x \frac{\Gamma(x) y \Gamma(y)}{\Gamma(x+y+1)} = y \frac{x \Gamma(x) \Gamma(y)}{\Gamma(x+y+1)} = y B(x+1, y) \]

\( B(x, y) = B(x+1, y) + B(x, y+1) \)

\[ B(x, y) = \frac{\Gamma(x) \Gamma(y)}{\Gamma(x+y)} \]

再帰関係を用いて、 \[ \Gamma(x+1) = x \Gamma(x) \] \[ \Gamma(y+1) = y \Gamma(y) \]

これを用いると、 \[ B(x+1, y) + B(x, y+1) = \frac{\Gamma(x+1) \Gamma(y)}{(x+y) \Gamma(x+y)} + \frac{\Gamma(x) \Gamma(y+1)}{(x+y) \Gamma(x+y)} \] \[ = \frac{x \Gamma(x) \Gamma(y)}{(x+y) \Gamma(x+y)} + \frac{y \Gamma(x) \Gamma(y)}{(x+y) \Gamma(x+y)} \] \[ = \frac{x \Gamma(x) \Gamma(y) + y \Gamma(x) \Gamma(y)}{(x+y) \Gamma(x+y)} \] \[ = \frac{\Gamma(x) \Gamma(y) (x+y)}{(x+y) \Gamma(x+y)} \] \[ = \frac{\Gamma(x) \Gamma(y)}{\Gamma(x+y)} \]

したがって、 \[ B(x, y) = B(x+1, y) + B(x, y+1) \]

\( (x + y) B(x+1, y) = x B(x, y) \)

ベータ関数の積分定義と性質を再度用います。

\[ B(x+1, y) = \frac{\Gamma(x+1) \Gamma(y)}{\Gamma(x+y+1)} \] \[ B(x, y) = \frac{\Gamma(x) \Gamma(y)}{\Gamma(x+y)} \]

ガンマ関数の性質 \( \Gamma(x+1) = x \Gamma(x) \) を用いると、

\[ B(x+1, y) = \frac{x \Gamma(x) \Gamma(y)}{\Gamma(x+y+1)} \]

ガンマ関数の性質より、 \[ \Gamma(x+y+1) = (x+y) \Gamma(x+y) \]

したがって、 \[ B(x+1, y) = \frac{x \Gamma(x) \Gamma(y)}{(x+y) \Gamma(x+y)} \]

両辺に \( (x+y) \) を掛けると、 \[ (x+y) B(x+1, y) = \frac{x \Gamma(x) \Gamma(y)}{\Gamma(x+y)} \] \[ (x+y) B(x+1, y) = x B(x, y) \]

ベータ関数の別の積分表示

  1. \( B(x, y) = 2 \int_0^{\pi/2} \sin^{2x-1} \theta \cos^{2y-1} \theta \, d\theta \)
  2. \( B(x, y) = \int_0^\infty \frac{t^{x-1}}{(1 + t)^{x+y}} \, dt \)
  3. \( B(x, y) = \frac{1}{2^{x+y-1}} \int_{-1}^1 (1+t)^{x-1} (1-t)^{y-1} \, dt \)

三角関数の表現

\[ B(x, y) = 2 \int_0^{\frac{\pi}{2}} \sin^{2x-1} \theta \cos^{2y-1} \theta \, d\theta \]

\[ B(x, y) = \int_0^1 t^{x-1} (1-t)^{y-1} \, dt \]

通常のベータ関数を変数変換 \( t = \sin^2 \theta \) を用います。この場合、

\[ dt = 2 \sin \theta \cos \theta \, d\theta \] \[ \theta = 0 の時、t = 0 \] \[ \theta = \frac{\pi}{2} の時、t = 1 \]

変数変換 \( t = \sin^2 \theta \) を代入します。

\[ B(x, y) = 2 \int_0^{\frac{\pi}{2}} (\sin \theta)^{2x-2} (\cos \theta)^{2y-2} \sin \theta \cos \theta \, d\theta \]

項をまとめると、

\[ B(x, y) = 2 \int_0^{\frac{\pi}{2}} \sin^{2x-1} \theta \cos^{2y-1} \theta \, d\theta \]

ふゅか
変数変換を使うと、通常のベータ関数が三角関数で表せるのよね!面白いわね♪

分数の表現

\[ B(x, y) = \int_0^\infty \frac{t^{x-1}}{(1 + t)^{x+y}} \, dt \]

変数変換 \( t = \dfrac{u}{1-u} \) を用います。

\[ dt = \frac{du}{(1-u)^2} \] \[ t = 0 の時、u = 0 \] \[ t = \infty の時、u = 1 \]$$t+1 = \dfrac{1}{1-u}$$

これを用いて、積分を \( u \) の関数として書き換えます。

\[ \int_0^1 \left(\frac{u}{1-u}\right)^{x-1} (1-u)^{x+y} \frac{du}{(1-u)^2} \]

$$\displaystyle\int_0^1 \left(\frac{u}{1-u}\right)^{x-1} (1-u)^{x+y-2} \, du $$

$$\displaystyle\int_0^1 u^{x-1} (1-u)^{y-1} \, du = B(x,y)$$

指数がある表現

\[ B(x, y) = \frac{1}{2^{x+y-1}} \int_{-1}^1 (1+t)^{x-1} (1-t)^{y-1} \, dt \]

変数変換 \( t = 2u - 1 \) を用います。この場合、

\[ dt = 2 du \] \[ t = -1 の時、u = 0 \] \[ t = 1 の時、u = 1 \]

これを用いて、積分を \( u \) の関数として書き換えます。

\[\frac{1}{2^{x+y-1}} \int_0^1 \left(1 + 2u - 1\right)^{x-1} \left(1 - (2u - 1)\right)^{y-1} 2 \, du \]

\[ =\frac{1}{2^{x+y-1}} \int_0^1 (2u)^{x-1} (2 - 2u)^{y-1} 2 \, du \]

\[ =\frac{1}{2^{x+y-1}} \int_0^1 2^{x-1} u^{x-1} 2^{y-1} (1 - u)^{y-1} 2 \, du \]

\[ =\frac{1}{2^{x+y-1}} \cdot 2^{x+y-1} \int_0^1 u^{x-1} (1 - u)^{y-1} \, du \]

\[ = \int_0^1 u^{x-1} (1 - u)^{y-1} \, du = B(x, y) \]

-微分積分学, 確率・統計
-